Historia Szpitala

Historia Szpitala Miejskiego w Poznaniu sięga XIX wieku. Pierwsza jego siedziba znajdowała się w prymitywnych pomieszczeniach na Śródce i Chwaliszewie, później przy Nowym Rynku – dziś jest to Plac Kolegiacki. Następnie zakupiono budynki należące do Klasztoru Karmelitanek Bosych, a po nich – Teresek, położone przy ulicy Koziej 9 oraz Szkolnej 14/16. Budynki te przystosowano na cele szpitalne i oddano do użytku.

Początkowo miejski szpital i zakład dla obłąkanych mieścił się w zabudowaniach dawnego klasztoru Franciszkanów. Warunki lokalowe i sanitarne były fatalne. Szpital posiadał siedem sal dla chorych, brakowało pomieszczeń lekarskich i gospodarczych. W latach 1843-1844 dokonano pierwszej przebudowy, która nie rozwiązała problemów lokalowych.

W 1854 roku szpital ulokowano w podwyższonym o dwa piętra i przebudowanym skrzydle podwórzowym Klasztoru Teresek przy ul. Szkolnej. Z powodu braku terenów na budowę nowego szpitala została rozpoczęta rozbudowa. Prace związane z rozbudową zaczęto w 1878 i ukończono w 1881 roku.

W miejscu zburzonego kościoła i klasztoru powstał przy ul. Szkolnej długi budynek z korytarzami biegnącymi od strony ulicy i ciągami sal dla chorych od podwórza. Przy dwóch klatkach schodowych, umieszczono pokoje dla lekarzy i pielęgniarek. W budynku znajdowało się 30 sal, w tym 195 łóżek dla chorych. Budynek został równocześnie wyposażony we wszystkie znane wówczas urządzenia cywilizacyjne. Jednak jako szpital miejski był za mały. W 1898-1902 dokonano dalszej rozbudowy i wzbogacono starszy gmach wysokimi, ceglanymi szczytami¹.

Następnie dokupiono willę rodziny Cegielskich, którą przebudowano i adaptowano na Oddział Dziecięcy, a ogród zamieniono na park szpitalny. W 1880 roku władze królewsko-pruskie wydały pozwolenie na utworzenie na terenie szpitala tak zwanej apteki domowej. W okresie przedwojennym naczelne stanowiska w szpitalu zajmowali głównie lekarze narodowości niemieckiej.

W latach 1866-1884 kierownikiem połączonych Oddziałów Wewnętrznego i Chirurgicznego był lekarz poznański dr Teofil Kaczorowski, a w 1899-1901 na stanowisko kierownika oddziału chirurgicznego powołano dr Tomasza Drobnika. W owym czasie polskiej narodowości byli także lekarze asystenci, między innymi Kazimierz Nowakowski, oraz zatrudnione w aptece szpitalnej siostry aptekarki ze Zgromadzenia Sióstr Szarytek Świętego Wincentego a Paulo.

Przed pierwszą wojną światową szpital dysponował przeszło 600 łóżkami i pięcioma oddziałami: Chirurgicznym, Wewnętrznym, Skórno-Wenerycznym, Chorób Dziecięcych i Umysłowo Chorych². Po wojnie zaniedbany i zniszczony szpital został przekazany władzom polskim.

W 1919 roku Oddziałem Chirurgicznym kierował dr Franciszek Pawlicki, po nim ordynaturę przejął dr Antoni Jurasz, a w późniejszym okresie dr Kazimierz Nowakowski. Oddziałem Wewnętrznym i Chorób Umysłowych ordynował prof. Wincenty Jezierski. Oddział Skórno-Weneryczny powierzony został prof. Adamowi Karwowskiemu, a po jego śmierci oddziałem kierował dr Julian Rosner. Oddział Chorób Dziecięcych powierzono doc. dr Bronisławowi Szulczewskiemu, następnie dr Karolowi Jonscherowi. Prosektorem był dr Bolesław Hanasz, po nim kierownikiem Anatomii Patologicznej został dr Ludwik Skubiszewski. Oddziałem Rentgenologicznym kierował prof. dr Karol Mayer, a w 1923 roku dr Józef Jagielski.

Po pierwszej wojnie światowej Szpital Miejski rozpoczął współpracę z Uniwersytetem Poznańskim – to znaczy uczestniczył przy tworzeniu Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Poznańskiego. W tym celu powołano komisję, w skład, której wchodzili dr Heliodor Święcicki, dr Stanisław Łazarewicz i dr Wincenty Jezierski. Pierwszym dziekanem Wydziału Lekarskiego został prof. dr Adam Wrzosek. W szpitalu umieszczono trzy kliniki Uniwersytetu Poznańskiego: Wewnętrzną, Skórno – Weneryczną, Chirurgiczną, a nieco później, kiedy odłączono od Oddziału Wewnętrznego Odział Psychiatryczny, utworzono czwartą klinikę Chorób Umysłowych, której kierownictwo objął dr Stefan Borowiecki. Oddziałem Psychiatrycznym kierowała doc. dr Anna Gruszecka, a od 1939 roku prof. dr Marcin Zieliński. W związku ze współpracą szpitala z Uniwersytetem należało dostosować się do praktycznych i naukowych zadań. W związku z tym powiększono laboratoria chemiczne i bakteriologiczne, utworzono sale wykładowe, budynki gospodarcze przygotowano do hodowli zwierząt w celach doświadczalnych i rozpoznawczych. Modernizowano sale operacyjne spełniające w miarę możliwości wymagania nowoczesnej chirurgii. W 1925 roku na mocy specjalnej umowy między Zarządem Miasta a Uniwersytetem Poznańskim, wydzierżawiono Uniwersytetowi na 10 lat Oddział Anatomii Patologicznej i Prosektorium położone przy ul. Koziej. Uniwersytet zobowiązano do wykonywania świadczeń na rzecz szpitala.

Oddział Dziecięcy początkowo mieścił się w willi Cegielskiego, w 1921 roku przeniesiony został na ul. Piekary 14, do dwóch małych budynków miejskich. Od roku 1926 Oddziałem Dziecięcym kierował prof. dr Karol Jonscher, pracownik Uniwersytetu Poznańskiego. Stare lokum Oddziału Dziecięcego przebudowano i przystosowano na Oddział Chorób Zakaźnych. W 1938 roku powiększono i zmodernizowano pawilon. Nadbudowano drugie piętro, dzięki czemu zwiększyła się liczba łóżek dla chorych. Pobudowano kanalizacyjny zbiornik wydzielin fizjologicznych, które były dezynfekowane, pojawiły się specjalne aparaty dezynfekcyjne z urządzeniem na wodę zimną, gorącą i parę do odkażania naczyń kuchennych oraz urządzeń sanitarnych.

Ponadto w roku 1928 Szpital Miejski dawał uczestnikom kształcącym się w Wyższej Szkole Pielęgniarstwa Polskiego Czerwonego Krzyża możliwość praktykowania na Oddziale Wewnętrznym. Oddział Rentgenologiczny wyposażono w nowy sprzęt i aparaturę. Stworzono Oddział Wodoleczniczy. Uruchomiono Polikliniki: Chirurgiczną, Wewnętrzną i Skórno-Weneryczną. Zmodernizowano kuchnię, która zaczęła przygotowywać posiłki dietetyczne, aby sprostać zadaniom nowoczesnego na owe czasy żywienia pacjentów w kuchni zatrudniono cztery wykwalifikowane dietetyczki.W 1926 roku powstał Oddział Płucny, którego kierownikiem został doc. Franciszek Łabendziński. Mieścił się on w nowo pobudowanym budynku przy ul. Szamarzewskiego 62.

W tym czasie dyrektorami szpitala byli: dr Józef Jagielski, dr Łucjan Sokołowski.

W ostatnich latach przed wybuchem II wojny światowej Szpital Miejski stał na wysokim poziomie. Posiadał 748 łóżek dla pacjentów oraz 161 łóżek hotelowych dla lekarzy, pielęgniarek i pracowników gospodarczych.

W pierwszych dniach drugiej wojny światowej, po nalotach na Poznań, szpital nadal przyjmował pacjentów, choć liczba lekarzy była niewystarczająca. Znaczna ich część została powołana do służby wojskowej. Mimo braku personelu i miejsc dla ciągle przybywających rannych szpital ofiarnie spełniał swoje posłannictwo. Na uznanie zasługiwał prof. dr Kazimierz Nowakowski, który jako naczelny chirurg ratował życie dziesiątkom ofiar nalotu. Do lekarzy, którzy nie opuścili chorych w tym czasie należeli: dr Marian Górski, dr Alojzy Hewelke, dr Zdziaław Stolzmann, dr Julian Rosner, Maria Pietzówna, dr Adam Burda, dr Marian Chylewski, Marian Piechocki, Marian Krzyżanowski, Alfons Dorner, dr Tadeusz Markiewicz, dr Krysiński, dr Helena Skalmowska, dr Zofia Stefan, Edmund Ziętkiewicz. W aptece szpitalnej pracowały dwie siostry zakonne: Siostra Czesława Ślązak i Siostra Adela Koepke oraz ich pomocnica Władysława Juskowiak, a w pracowni rentgenowskiej pozostała tylko Siostra Apolonia Purol.

W październiku 1939 roku Niemcy aresztowali polskich lekarzy i zakonnice. Lekarzy tych trzymano w więzieniu, następnie odtransportowano do obozu przejściowego przy ul. Głównej w Poznaniu, skąd nastąpiło wysiedlenie do Generalnej Guberni. Szpital został obsadzony przez niemiecki personel lekarski i pielęgniarski. Dyrektorem szpitala został dr Huchzemayer z Gdańska.

W listopadzie chorych z Oddziału Psychiatrycznego i kilka pacjentek z Oddziału Skórno–Wenerycznego wywieziono. Do dziś istnieje przypuszczenie, że wszyscy zostali wymordowani.

W czasie wojny teren i zabudowania szpitalne zostały powiększone, utworzono kompleks budynków szpitalnych od ul. Walki Młodych 12 do ul. Koziej 9 przez ul. Szkolną. Oddział Dziecięcy przy ul. Piekary 14 zlikwidowano, natomiast samodzielny Szpital Dziecięcy Zgromadzenia Sióstr Szarytek Miłosierdzia św. Wincentego a Paolo przy ul. Św. Józefa 7 przyłączono, jako Oddział Dziecięcy do Szpitala Miejskiego.

W wyniku działań wojennych w styczniu i lutym 1945 roku Miejski Szpital został w 65% zniszczony. Budynki i mienie szpitalne zostały rozgrabione.

W pierwszych dniach po wyzwoleniu zaczęli wracać rozproszeni pracownicy szpitala. W miesiącu marcu 1945 roku dyrektorem szpitala został dr Ludwik Babiak. Szpital rozpoczął swoją działalność po dokonaniu niezbędnych napraw i modernizacji budynków oraz uzupełnieniu sprzętu medycznego. Otwarte zostały oddziały: Chirurgiczny, Wewnętrzny, Oczny, Chorób Zakaźnych. W maju dyrektorem szpitala został dr med. Zygmunt Bartkowiak, a jego poprzednik powrócił na swoje przedwojenne stanowisko naczelnika Wydziału Zdrowia Zarządu Miejskiego.

W głównym gmachu szpitala przy ul. Szkolnej i Podgórnej, w krótkim czasie odbudowano sale operacyjne, uzupełniono sprzęt chirurgiczny i rozpoczęto pracę w Oddziale Chirurgicznym.

W 1945 roku szpital otrzymał budynek przy ul. Św. Wincentego 2 na Zawadach (dawniej ośrodek dla bezdomnych), który przerobiono i przystosowano do potrzeb Oddziału Epidemicznego. W późniejszych latach, po likwidacji Oddziału Zakaźnego mieszczącego się w dawnej willi Cegielskiego, stał się jedynym w Poznaniu oddziałem dla dorosłych zakaźnie chorych. Ze względu na panujące w owym czasie epidemie oddział ten w bardzo szybkim tempie się rozrastał. Początkowo posiadał 37 łóżek, a już w 1946 roku 100 łóżek etatowych, a w rzeczywistości 120 i więcej. W 1957 roku uruchomiono Poradnię Zakaźnych Schorzeń Jelitowych, trzy lata później Poradnię Wirusowego Zapalenia Wątroby. W 1972 roku na bazie Oddziału powołana została Klinika Chorób Zakaźnych Akademii Medycznej, którą objął doc. Witold Kiczka.

W 1947 roku pawilon ogrodowy przy ul. Szkolnej (willa Cegielskiego) przestał przyjmować zakaźnie chorych i w 1949 roku po przebudowie i przystosowaniu powstał tam nowy Oddział Chirurgii Torakalnej. Kierownikiem oddziału został doc. dr Jan Moll. W 1954 roku otrzymuje on nowoczesne wyposażenie: „sztuczne serce” – system urządzeń kontrolnych zabezpieczających chorego w czasie operacji na otwartym sercu oraz sztuczny rozrusznik serca.

W 1945 roku uruchomiono Oddział Dermatologiczny przy ul. Szkolnej, który kilkakrotnie modernizowano. Początkowo posiadał 40 łóżek, w roku 1950 liczba łóżek zwiększyła się do 65, a w roku 1966 powiększono o dalsze 25 łóżek z przeznaczeniem na Pododdział Dziecięcy.

W następnej kolejności utworzony został Oddział Urologiczny, a jego kierownictwo powierzono dr Zygmuntowi Bartkowiakowi. W następnych latach w miarę dokonywanej modernizacji i odbudowy szpitala zwiększono w oddziale liczbę łóżek do 40. Uruchomiono salę operacyjną z własną sterylizacją oraz drugą salę zabiegową z aparatem rentgenowskim i ciemnią.

Szpital Dziecięcy działający przy ul. Św. Józefa 7 funkcjonował w strukturach Szpitala Miejskiego tylko do sierpnia 1945 roku, po tej dacie stał się samodzielnym Szpitalem Dziecięcym zarządzanym przez Zgromadzenie Sióstr Szarytek Miłosierdzia Świętego Wincentego a Paolo.

Powstał także Oddział Neurologiczno – Psychiatryczny, którym zarządzał prof. Tadeusz Markiewicz, a w latach późniejszych wyodrębniono z tego oddziału neurologię i psychiatrię.

W 1951 roku powstał Oddział Oczny oraz przyszpitalna Poradnia Okulistyczna.

Oddział Płucny z powodu zniszczonego budynku przy ul. Szamarzewskiego 62 został tymczasowo przeniesiony do budynku przy ul. Grobla 26. W 1962 roku Oddział Płucny zostaje wyłączony ze struktur Szpitala Miejskiego i przeniesiony ponownie do siedziby przy ul. Szamarzewskiego.

W 1968 roku Oddział Psychiatryczny zostaje przeniesiony na ul. Szpitalną do Państwowego Szpitala Klinicznego Nr 5.

Na Oddziale Wewnętrznym I i II, po przeniesieniu w 1948 roku II Kliniki do Szpitala im. H. Święcickiego przy ul. Przybyszewskiego, powstaje Klinika Chorób Wewnętrznych, a przy niej Pracownia Hematologiczna.

W latach sześćdziesiątych liczba oddziałów ponownie wzrosła, ponieważ powstały oddziały Rehabilitacji i Obserwacji, Dermatologii Dziecięcej, Oddział Kardiologiczny i Reumatologiczny.

W roku 1975 Oddział Kardiologiczny został połączony z sanatorium w Kownówku w wyniku, czego stał się samodzielną jednostką budżetową.

W sierpniu 1953 roku szpitalowi nadano nową nazwę – „Szpital Miejski im. Józefa Strusia”, która funkcjonuje do dziś.

W latach 1945-1973 funkcje dyrektora szpitala pełnili:

• dr med. Ludwik Babiak,
• dr med. Zygmunt Bartkowiak,
• dr med. Józef Jagielski,
• dr med. Eugeniusz Krause,
• dr med. Jarosław Śluzar,
• dr med. Feliks Kamiński,
• dr med. Jan Wiktorowicz,
• dr med. Stanisław Andrzejewski.

W roku 1973 uchwałą Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej Poznań Stare Miasto w sprawie reorganizacji Służby Zdrowia i Opieki Społecznej na terenie dzielnicy Stare Miasto utworzono Zespół Opieki Zdrowotnej Poznań Stare Miasto w skład, której weszły następujące instytucje: Szpital Miejski im. J. Strusia i Dzielnicowy Zarząd Służby Zdrowia i Opieki Społecznej Poznań Stare Miasto. Po utworzeniu ZOZ-u na stanowisko dyrektora powołany został lek. med. Leszek Sieńko, a dyrektorem d/s lecznictwa została lek. med. Helena Gruszka. W momencie utworzenia Zespołu Opieki Zdrowotnej Poznań – Stare Miasto zatrudnionych było 1736 osób, w tym lekarze medycyny, lekarze stomatolodzy, personel średni i niższy, pracownicy administracji i obsługi. Szpital posiadał bibliotekę dla pacjentów, bibliotekę medyczną, salę wykładową, świetlicę, bufet spożywczy, stołówkę dal pracowników oraz ajencję PKO.

W 1973 roku, a więc od chwili utworzenia ZOZ-u, w szpitalu działały następujące oddziały:

• I Oddział Chorób Wewnętrznych, którego Ordynatorem był prof. Kazimierz Wysocki, który równocześnie pełnił rolę Kierownika III Kliniki Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Poznaniu zajmującej się chorobami wewnętrznymi oraz hematologią. W związku z przejściem na emeryturę prof. Kazimierza Wysockiego Ordynatorem Oddziału został prof. Janusz Hansz. W wyniku reorganizacji w roku 1997 kierownictwo Oddziału powierzono Pani prof. Krystynie Zawilskiej.
• Ordynatorem II Oddziału Chorób Wewnętrznych był prof. Leszek Przybył. Oddział oprócz leczenia chorób wewnętrznych rozwijał swoją działalność w zakresie leczenia nadciśnienia tętniczego i chorób nerek. Po przejściu prof. Leszka Przybyła na emeryturę kierownictwo objęła dr med. Aleksandra Kurnatowska – Siuda.
• I Oddziałem Chirurgii, a zarazem Kliniką Chirurgii AM kierował prof. Aleksy Krokowicz. Oddział i Klinika specjalizowały się w zakresie chirurgii ogólnej i chirurgii jamy brzusznej. Po przejściu na emeryturę prof. Aleksego Krokowicza Kierownikiem Kliniki i Ordynatorem Oddziału został prof. Janusz Sowier.
• II Oddziałem Chirurgii kierował dr Jan Dzwonkowski, następnie prof. Henryk Karoń. Oddział specjalizował się w chirurgii ogólnej i wątroby. Po przejściu prof. Henryka Karonia na emeryturę kierowanie Oddziałem powierzono dr Wojciechowi Waliszewskiemu.
• Oddziałem Urologii kierował doc. Zygmunt Bartkowiak, następnie doc. Józef Strzyżowski, a w dalszej kolejności prof. Zbigniew Kwias.
• Oddziałem Neurologii kierowała dr Monika Znamierowska – Kozik, a następnie lek. med. Jadwiga Bobrowicz – Łęcka.
• Oddział Kardiochirurgiczny został przeniesiony w 1995 roku z Ośrodka w Kownówku i włączony ponownie w struktury Szpitala im. Józefa Strusia. Kierownictwo Oddziału powierzono doc. Ryszardowi Kalawskiemu.
• Oddziałem Reumatologicznym, na bazie, której w późniejszym czasie pracowała Klinika Reumatologii kierował i nadal kieruje prof. Stefan Mackiewicz, który współpracował ściśle z doc. Irena Zimerman-Górską oraz doc. Urszulą Mackiewicz.
• Oddziałem Okulistycznym kierował dr Marian Perz, a w późniejszym czasie dr med. Józef Szczypiński.
• Oddziałem Dermatologicznym kierowali prof. Jan Alkiewicz, dr Zdzisław Nowak, prof. Ryszard Żaba, a aktualnie lek. med. Małgorzata Jędrzejczak – Kopaczyńska.
• Kierowanie Oddziałem Rehabilitacji powierzono dr Józefowi Kaliszewskiemu, a obecnie funkcję tą pełni lek. med. Krzysztof Trzebny.
• Kierownictwo Oddziału Zakaźnego powierzono prof. Witoldowi Kiczka, a po jego odejściu na emeryturę na funkcję Ordynatora powołany został prof. Jacek Juszczyk.
• Oddziałem Anestezjologii i Intensywnej Terapii kierowała doc. Laura Wołowicka, następnie dr Stanisław Kawczyński, a obecnie dr med. Stanisław Rzymski.
• Zakładem Rentgenodiagnostyki kierował prof. Jerzy Wójtowicz, następnie prof. Andrzej Karwowski, a obcenie dr med. Anna Wajgt.
• Zakładem Diagnostyki Laboratoryjnej kierowała lek. med. Danuta Kawczyńska, w latach późniejszych dr Jadwiga Jezierska – Sikorska, a obecnie mgr Danuta Kawczyńska.
• Funkcję Kierownika Apteki pełniła mgr Maria Krystyna Schulz, następnie mgr Danuta Kurasz, a aktualnie mgr Halina Majchrzak.

Następnym dyrektorem szpitala w 1991 roku został dr med. Krzysztof Sokołowski, a funkcję z-cy dyrektora w dalszym ciągu pełniła lek. med. Helena Gruszka, którą w styczniu 1992 roku zastąpiła lek. med. Aleksandra Stamm. W grudniu 1995 roku nowym dyrektorem szpitala został lek. med. Bartłomiej Gruszka, a stanowisko zastępcy dalej pełni lek. med. Aleksandra Stamm.

Uchwałą Rady Miasta Poznania z dnia 24 listopada 1998 roku Zespół Opieki Zdrowotnej Poznań Stare Miasto przekształcono w Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej.

Szpital Miejski im. Józefa Strusia należał i należy do największych zakładów leczniczych w Poznaniu. Obecnie w szpitalu pracuje 756 osób i znajdują się 424 łóżka dla pacjentów. Oferuje fachową opiekę medyczną i pielęgniarską, dostosowaną do indywidualnych potrzeb każdego chorego, a także szeroką gamę wysokospecjalistycznych operacji i badań diagnostycznych.

Przez ostatnie lata szpital rozwijał się dynamicznie, powstawały nowe oddziały i pracownie takie jak: Oddział Kardiologiczny, Oddział Opieki Długoterminowej, Pracownia Serca i Naczyń, Pracownia Tomografii Komputerowej.

W ramach działań ekologicznych zlikwidowano uciążliwą dla pacjentów, pracowników i mieszkańców miasta spalarnię śmieci i kotłownię. Szpital podpisał porozumienie z Przedsiębiorstwem Energetyki Cieplnej i aktualnie korzysta z sieci ogrzewania cieplnego z Karolina.

Na początku 2000 roku decyzją organu założycielskiego tj. Rady Miasta Poznania zostały przeniesione Oddziały: Chirurgiczny I, Okulistyczny, Wewnętrzny II, Urologiczny oraz Oddział Neurologiczny z liczbą 45 łóżek do Zakładu Opieki Zdrowotnej Poznań – Nowe Miasto, a w strukturach Zakładu Opieki Zdrowotnej Poznań – Stare Miasto został utrzymany pomniejszony Oddział Neurologii z ilością 25 łóżek.

W 2001 roku została oddana do użytku zmodernizowana, nowoczesna Izba Przyjęć, z podjazdami dla niepełnosprawnych.

Dziś Szpital Miejski posiada 11 oddziałów szpitalnych i prowadzi nieprzerwaną działalność od roku 1854 świadcząc usługi zdrowotne na najwyższym poziomie.

¹Ostrowska-Kębłowska Zofia, Architektura i budownictwo w Poznaniu w latach 1780-1880. Warszawa-Poznań 1982, s. 374-376.

²Trzeciakowscy Maria, Lech, W dziewiętnastowiecznym Poznaniu. Poznań 1987, s. 238.